Çocuklarda Öfke

Öfke her insanda doğuştan var olan çeşitli sebepler veya kazanımlar doğrultusunda ortaya çıkan doğal ve sağlıklı bir duygudur.

Bebeklik döneminde öfke duygusu ihtiyaçları karşılanmadığı doğrultuda açığa çıkmaktadır. Bebeklik döneminde bu duygu, aç olduğunda, gazı olduğun ağlaması şeklinde veya süt gelmediğinde anneyi ısırması gibi durumlarda ortaya çıkmaktadır. Bu da annenin bebeğin, var olan ihtiyaçlarını anlamasına ve bebeğin hayatta kalmasını sağlamaktadır. Bebeğin ihtiyaçları görüldükçe ve karşılandıkça, anneden gelen o şefkat duygusunu içselleştirerek bu duyguyla baş etmeye başlar. Sonraki yıllarda çocuğun yürümeye başlamasıyla beraber bakım veren kişiler tarafından çocuk engellenmelerle karşılaşmaya başlar. Hem bireyselleşmek için hem öncesinde var olmayan engellemelere karşı, öfke duygusunu yoğun şekilde hisseder ve bununla baş etmekte oldukça zorlanır. Çocuklarda öfke bu dönemde ortaya çıkar. Bazen öfke duygusunu yönetmek biz yetişkinler için bile zorken, çocuk için daha da zordur.

Burada, annenin bu öfke karşısında, yıkılmaması, çocuk öfke duyduğu için “hayır” olan şeye “evet” dememesi, kaygılanmaması, çocuğu suçlamaması veya cezalandırıcı olmaması önem taşır.

Çünkü, çocuklar her şeyi gözlemleyerek öğrenir. Bir anne öfke duygusuyla nasıl başa çıkıyorsa, çocuk da aynı öyle başa çıkmayı öğrenir. Anne öfkelendiğinde bağırarak başa çıkıyorsa, çocuk da bağırarak, vurarak baş ediyorsa, çocuk da vurarak baş etmeyi öğrenir. Bu nedenle, çocuk öfkelendiğinde annenin o duyguyla ne yaptığı çok önemlidir. Bu noktada çocuğun öfke duygusunu kabul etmesi ve ona uygun şekilde geri yansıtması önemlidir. Örneğin: “Sanırım şu an seni engellediğim için bana kızgınsın.” gibi. Dolayısıyla, çocuk içerideki duyguyu adlandırabilir ve annenin yardımıyla neden sonuç ilişkisi kurabilir. Duygumuzu ne kadar bilirsek, ne kadar nereden geldiğini öğrenirsek baş etmemiz de o kadar kolay olur. Ayrıca ona bu yansıtmayı yaparken sakinleştirmek için sarılabilirsiniz.

Çocuklarda öfke duygusunun yanında, şiddet varsa örneğin; anneyi ısırmak, vurmak, kendine veya eşyalara zarar vermek gibi, o anlarda öfkeyi kabul etmek, yansıtmak ama davranışı kabul etmemek önemlidir.

Bu durum şöyle yansıtılabilir “seni engellediğim için bana kızgınsın ama bana vuramazsın.” demek ve vurma davranışını durdurmak önemli olacaktır. Ayrıca, öfke anında yaşadığı ve boşaltmak istediği bu enerjiyi uygun yere aktarması için yönlendirebilirsiniz. Örneğin; “bana kızgınsın ama bana vuramazsın, istersen bu enerjini koşarak atabiliriz.” gibi davranışı doğru yere aktarmayı ve bu duyguyla baş edebilmesini öğretebilirsiniz. Bunu yaparken yine annenin var olması, odayı terk etmemesi, çocuğu cezalandırmaması, yıkılmaması, kaygılanmaması çocuklarda öfke sorununun çözülmesi konusunda önemli olacaktır. Bu hem çocuğun duygusunun anlaşıldığını hissettirecek hem de gerektiğinde onu durduran, kendi saldırgan dürtüsünden bile onu koruyan bir annenin var olduğunu bilmek, onu güvende hissettirecektir. Ayrıca, bu olumsuz duygularla baş etmek annenin varlığı sayesinde kolaylaşacaktır. Unutulmamalıdır ki biz yetişkinler bile bir duyguyla en baş edemediğimiz, en çekilmez olduğumuz anlarda, sevdiğimiz birinin desteğine, şefkatine ve anlayışına ihtiyaç duyarız. Bu durum çocuklarda da böyledir, baş edemediği duygularda, bazen en çekilmez olduğu anlarda bile annenin varlığı ve koşulsuz sevgisi, bu duyguları hem baş edilebilir kılar hem de her daim sevildiğini hissettirir.